Tip:
Highlight text to annotate it
X
Pierwsze 10 poprawek do Konstytucji USA,
znane jako Karta Praw,
ratyfikowano ponad 200 lat temu.
Choć wiekowe, pierwsze 10 poprawek
to nadal żywy i gorąco dyskutowany dział konstytucji.
Sprawdźmy, czy je pamiętacie. Pierwsza poprawka,
wolność słowa, prasy, religii, zgromadzeń i petycji.
Chyba najbardziej ceniona z poprawek,
broni prawa do wypowiadania i pisania własnych opinii,
swobody praktyk religijnych, pokojowych zgromadzeń,
i składania petycji do rządu, jeśli zachodzi potrzeba.
Druga poprawka to prawo do noszenia broni.
Miała bronić kolonistów przed brytyjskimi żołnierzami,
teraz zapewnia prawo do posiadania broni w celu obrony życia i mienia.
Trzecia poprawka dotyczy zakwaterowania.
Była odpowiedzią na okupację brytyjską i nakaz kwaterowania
żołnierzy w domach kolonistów podczas wojny o niepodległość.
Rząd nie może zmusić obywateli do kwaterowania żołnierzy.
Czwarta poprawka dotyczy prawa do rewizji i zajęcia mienia.
Policja nie może bez nakazu wejść do domu i zająć dóbr osobistych.
Nowe technologie budzą obawy dotyczące ochrony prywatności.
Czy rząd ma prawo namierzyć cię, wykorzystując twojego smartfona?
lub bez nakazu sądowego używać postów z Facebooka i Twittera?
Piąta poprawka to prawo do rzetelnego procesu.
Pewnie z filmów znacie określenie "Powołuję się na piątą".
Piąta poprawka mówi, że nie musimy składać zeznań,
jeśli mogą one nas obciążyć.
Połowa za nami. Szósta i siódma poprawka
dotyczą systemu prawnego. Oskarżony ma prawo do szybkiej,
jawnej rozprawy przed bezstronną ławą przysięgłych,
jak również prawo do pomocy prawnej i zabrania głosu.
Dzięki temu oskarżony nie siedzi bez końca w areszcie,
a oskarżyciel działa bez zbędnej zwłoki.
Siódma daje prawo do 12 bezstronnych przysięgłych,
którzy w sądzie orzekają o winie lub niewinności,
zamiast jednoosobowego werdyktu sędziego.
Ósma poprawka zabrania okrutnej i nietypowej kary.
Czy kara śmierci jest okrutna? Czy jest nietypowa?
Amerykanom trudno uzgodnić definicję okrutnej i nietypowej kary.
Dziewiąta i dziesiąta obejmuje prawa pozakonstytucyjne.
Prawa nie wymienione w Karcie przysługują obywatelom poszczególnych Stanów.
Mamy prawa, których konstytucja nie wymienia,
a poszczególne stany mogą podejmować decyzje polityczne,
takie jak ustanowienie podatku stanowego.
Teraz już znacie 10 poprawek.
Pamiętacie wszystkie? Jeśli nie, zapamiętajcie:
Karta Praw to znaczący element amerykańskiej historii,
i choć przez ponad 200 lat społeczeństwo przeszło wiele zmian,
interpretacja i stosowanie poprawek są nadal równie istotne.