Tip:
Highlight text to annotate it
X
Skończyliśmy ostatni film na początkach Wielkiego Kryzysu. To nie był tylko kryzys w
USA, był to kryzys na całym świecie. Ale chcę cofnąć się trochę ponieważ zapomniałem
wspomnieć o bardzo istotnym fakcie, który jest bardzo ważny dla reszty historii Stanów Zjednoczonych w XX wieku.
A oto co się stało w 1917 roku podczas I Wojny Światowej. Rewolucja Październikowa. Imperium
Rosyjskie zostało obalone przez Bolszewików i przekształciło się w ZSRR, który jak pewnie wiecie był
państwem komunistycznym i stał się głównym wrogiem Stanów przez resztę...może nie przez resztę
ale niemal przez drugą połowę dwudziestego wieku. A więc, gdy to już zostało powiedziane chciałbym upewnić
się, że wiecie, iż Rosja jest teraz Związkiem Radzieckim. Wróćmy szybko do Wielkiego Kryzysu
i prawdopodobnie robimy tu bardzo wielki skrót myślowy, i jak
możecie zobaczyć, choć ta seria filmów skupia się na sprawach dotyczących USA, to co dzieje się w
pozostałych częściach świata zaczyna stawać się coraz ważniejsze, gdyż USA zaczyna stawać się
bardzo poważnym graczem na arenie międzynarodowej. I tak w 1933 roku, więc w środku światowego kryzysu,
gdy Niemcy wyjątkowo ucierpiały w związku ze zniszczeniami po I Wojnie Światowej, wszystkimi powojennymi
remontami i całą resztą, Hitler dochodzi do władzy jako Kanclerz Niemiec.
Warto zauważyć, że doszedł do władzy w sposób demokratyczny. Kanclerz Niemiec
to odpowiednik Premiera w innych krajach.
Zasadniczo władał koalicją. Jego partia, Naziści, nie miała większości, ale była w stanie
kontrolować koalicję, chociaż była ona bardzo słaba. Ale to w czym byli dobrzy, to zastraszanie
i fałszowanie wyborów. Tak więc do końca lat
trzydziestych, Naziści zasadniczo umocnili swoją władzę. Docieramy do 1939 roku, kiedy to reszta świata
nadal obserwowuje Hitlera. Wiecie, że umacniał swoją władzę i dotarł do niej demokratycznie, ale
zasadniczo umacniał tę władzę na własną korzyść, zamieniając ją w dyktaturę,
zbrojąc Niemcy. Ludzie zaczęli się niepokoić, ale wszyscy jakby chcieli ...
kierowali się zasadą wypierania, wiecie "hej, nie denerwujmy go za bardzo,
a może nie zacznie nic złego." Ale w 1939 roku
Niemcy zaatakowały Polskę. A to w pewnym sensie było
wydarzeniem, które jak to mówią było kroplą przepełniającą czarę goryczy.
I tak zaczęła się II Wojna Światowa.
I początkowo była to wojna między ... Wydaje mi się, że wielkie mocarstwa, które na początku były zaangażowane to
Imperium Brytyjskie i Związek Radziecki. Francja jest zaangażowana, ale szybko zostaje pokonana przez Nazistów.
A to co się dzieje w USA nie przypomina sytuacji z I Wojny Światowej, kiedy to Stany Zjednoczone próbowały
pozostać neutralne. Stany dostrzegły, szczególnie FDR - Franklin Delano Roosevelt -
dostrzegł, że Hitler był agresorem.
Że był tu jak sądzę, z punktu widzenia FDR, z całą pewnością winny.
Więc nawet na początku II Wojny Światowej, USA pomagały wspierać aliantów,
wysyłając broń i inne rodzaje wsparcia. Kiedy Japonia i Włochy
przystąpiły do wojny po stronie Niemców, USA nałożyło embargo na ropę dla Japonii.
USA było eksporterem ropy do Japonii i jak możecie sobie wyobrazić Japonia nie produkowała
dużo swojej własnej ropy, która jest niezwykle ważna, gdy próbujesz uruchomić
machinę wojenną. Japonię pewnie niespecjalnie to ucieszyło. Przenosimy się do roku 1941 i widzimy
Japonię bombardującą Pearl Harbor. Do tego momentu Stany Zjednoczone uczestniczyły jakby pośrednio.
Z całą pewnością wspomagały aliantów i robiły co mogły pod względem finansowym
i przez zapewnianie pomocy militarnej, ale nie brały aktywnego udziału u walce.
Ale potem 12 lipca 1941 roku Japonia bombarduje bazę amerykańskiej floty w Pearl Harbor,
ale to odzielna, interesująca debata, ponieważ szczęśliwie dla USA większości
floty tam nie było, ale to z pewnością argument, który
przekonał amerykańską społeczność, że warto dołączyć do II Wojny Światowej.
Tak więc w 1942 z powodu Pearl Harbor, USA przystępuje do wojny. I to przystępuje na obu frontach,
zarówno w Europie jak i na Pacyfiku. Przenosimy się nieco w czasie - USA walczą przeciwko Włochom
w Afryce Północnej, potem przesuwamy się do 1944, gdzie faktycznie dołączają
do walki na kontynencie europejskim. Jest to lądowanie w Normandii. Jest to dzień D-Day,
6 czerwca 1944. Jeśli kiedykolwiek widzieliście "Szeregowca Ryana" to właśnie w tym miejscu zaczyna się akcja filmu.
Nigdy nie szturmowałem plaży, ale mogę sobie wyobrazić, że była to prawdopodobnie najbardziej realistyczna
rekonstrukcja tego, jak wyglądała inwazja plaży w Normandii. Ale jeśli przeniesiemy się do 1945
i ostatecznie, szczególnie między Sowietami i USA, czy raczej powinienem powiedzieć, pomiędzy
wszystkimi siłami wojsk alianckich, udaje się wygrać na europejskim froncie II Wojny Światowej. I następnie przenosimy się
do końca tego roku. Japonia dalej walczyła dość zaciekle,
tak samo jak USA i po raz kolejny, mógłbym zrobić wiele filmów na ten temat, moglibyśmy dyskutować etyczne
konsekwencje tych wydarzeń, ale USA rozwija bombę atomową i zrzuca jedną na Hiroszimę,
a potem, kilka dni później kolejną na Nagasaki, co zasadniczo kończy II Wojnę Światową.
I tak w rezultacie II Wojny Światowej mamy dwa supermocarstwa: Związek Radziecki
i Stany Zjednoczone Ameryki.
Następnie przychodzi Zimna Wojna. Te dwie potęgi - Związek Radziecki
jest krajem komunistycznym i próbuje oczywiście stworzyć komunistyczną sferę wpływów, a
większość krajów Wschodniej Europy wpada pod kierownictwo Związku; i USA - kraj nie komunistyczny, a bardzo
kapitalistyczny. Spróbujcie to sobie wyobrazić. Coś co często się myli -
Związek Radziecki był państwem komunistycznym, a zarazem totalitarnym. Komunizm i demokracja
nie zawsze stoją przeciwko sobie.
Ale Związek Radziecki nie był ani kapitalistyczny, ani demokratyczny.
Był zarówno komunistyczny, jak i totalitarny. A kiedy mówię komunistyczny, mam na myśli
brak własności prywatnej - państwo naprawdę posiada wszystkie środki prywatne.
USA z drugiej strony było mocno kapitalistyczne i jak możecie sobie wyobrazić nie chciało,
by cokolwiek z tego komunizmu przyszło do nas.
Tak więc mamy główną bitwę, która nigdy tak naprawdę nie przeradza się w bezpośredni konflikt
pomiędzy Związkiem Radzieckim a Stanami Zjednoczonymi.
Wszystko dzieje się pomiędzy pełnomocnikami, ludźmi działającymi na rzecz USA
albo Związku Radzieckiego.
Oto początek Zimnej Wojny.
Nazywa się ją Zimną Wojną, ponieważ nigdy nie doszło do prawdziwych starć zbrojnych.
USA i ZSRR nigdy naprawdę nie strzelały do siebie.
Zamiast tego wspierały inne grupy, które walczyły ze Związkiem Radzieckim.
A ZSRR wspierało inne grupy, które walczyły z USA.
Dla USA gra toczyła się o zatrzymanie komunizmu, o zapobieganie efektowi
domina, mówiącemu, że jeśli jedno państwo w danym regionie podda się komunizmowi, to inne też.
USA wpadły w lekką paranoję - możliwe, że było to usprawiedliwione, ale i tak były bardzo zaniepokojone
rozszerzaniem się komunizmu. Pierwszy raz ta teoria zostaje poddana próbie w 1950 roku, dość
interesującym roku, gdyż jest to pierwszy raz (oczywiście USA miały broń atomową od 1945), gdy
Związek Radziecki testował swoję pierwszą broń atomową. Tak więc teraz Zimna Wojna
zaczyna stawać się naprawdę poważna. Obaj przeciwnicy mogą teraz użyć broni atomowej jeśli tylko zechcą.
Także w 1950 roku mamy Koreę, która przed II Wojną Światową była japońską kolonią.
Ale oczywiście Japonia przegrała, więc po II Wojnie Korea została podzielona na Północną,
będącą pod wpływem Rosjan i Południową, pozostającą pod wpływem USA.
Została podzielona wzdłuż 38 równoleżnika i wiem, że to bardzo luźny schemat.
Poznamy więcej szczegółów w filmikach poświęconych Wojnie Koreańskiej.
Ale w 1950 roku Korea Północna najeżdża na Południową,
co rozpoczęło Wojnę Koreańską. Stany Zjednoczone wysłały wojsko. Północna Korea miała po swojej stronie Chiny -
armię chińską. Sowieci też ich wspierali.
Ale na zakończenie, przechodzimy do 1953 roku, wojna kończy się
swoistym patem, ponieważ końcowym rezultatem jest przywrócenie początkowych
granic na 38 równoleżniku. Był to pierwszy, prawdziwy konflikt Zimnej Wojny.
Zauważcie, że nigdy wojska USA i ZSRR nie walczyły bezpośrednio ze sobą.
USA było w stanie wojny z wojskami Korei Północej i Chin, które
były swego rodzaju pomocnikami ZSRR. W tym samym czasie, jak możecie sobie wyobrazić,
bo mamy tych dwóch zaawansowanych technicznie przeciwników - obaj dysponują bronią atomową -
staje się bardzo interesujące kto zdominuje jakby przestrzeń kosmiczną.
W 1957 rozwija się "kosmiczny wyścig". Sowieci są w stanie
wystrzelić pierwszego sztucznego satelitę na orbitę ziemską. To Sputnik 1. Niektórzy ludzie sądzą,
że to pierwszy Sputnik miał na pokładzie psa, ale nie - to przyszło kilka miesięcy później.
To był Sputnik 2 (właściwie to mam tu zdjęcie psa, który rzeczywiście umiera,
ale przez pewien czas był żywy na orbicie). To przeraża wszystkich i USA
reaguje. W 1961 roku Jurij Gagarin jest pierwszym człowiekiem w kosmosie.
Pierwsza istota ludzka w kosmosie. Wraca bezpiecznie. Ostatecznie i my, Amerykanie, dajemy radę się tam znaleźć.
I teraz przenosimy się do 1969 roku, Amerykanie są pierwszymi, którzy stają na Księżycu.
Więc mamy ten kosmiczny wyścig, wiecie - dwa państwa próbują
prześcignąć się nawzajem i w tym samym czasie
(wspominam o tym ponieważ tak wiele wydarzyło się podczas jego prezydentury)
w 1960 roku John F Kennedy zostaje wybrany na prezydenta, jakby w sercu
Ziemnej Wojny. Kolejną interesującą rzeczą jest to, że jest on pierwszym katolickim prezydentem,
istotę czego, jak wiecie, ludzie podważali - czy samo w sobie
było to interesujące, było.
Ale to co najbardziej interesujące w jego krótkiej prezydenturze to fakt,
że w rzeczywistości został prezydentem w 1961 roku.
Był wybrany w 1960, ale został oficjalnie prezydentem w 1961 roku.
Jego kadencja prezydencka była bardzo krótka, został zamordowany w 1963,
ale wiele się wydarzyło w czasie jego prezydentury.
W 1959 roku, tuż przed objęciem fotela prezydenta przez Kennedy'ego, mamy Rewolucję Kubańską.
Kuba staje się państwem komunistycznym.
Fidel Castro przejmuje władzę, Kuba staje się komunistyczna.
A więc, jak możecie sobie wyobrazić, Amerykanom nie spodobał się fakt, że
państwo komunistyczne jest tak blisko naszych granic. I tak w 1961 roku, wspieramy kubańskich uchodźców,
by najechać na Kubę, ale to również ogromny temat
na oddzielny filmik. Ma miejsce debata między CIA i Administracją Kennedy'ego o to,
kogo należy winić za taką porażkę.
Była to porażka, był to wielki wstyd dla Stanów Zjednoczonych Ameryki,
a z punktu widzenia rewolucjonistów komunistycznych, był to znak
umocnienia ich siły na Kubie. Pokazało to, że są oni w stanie odeprzeć kontratak.
I mamy rok 1962 i samoloty szpiegowskie. Widzimy, że Sowieci zaczynają umieszczać
pociski balistyczne na Kubie, co wyprowadza USA z równowagi, ponieważ
owe rakiety mogły dotrzeć do każdej części Stanów Zjednoczonych.
W rzeczywistości mamy podobne w kilku miejscach Europy i w Turcji,
ale nie podobają nam się te na Kubie, więc używamy naszej marynarki wojennej
do "blokowania" dostaw broni do ZSRR.
A więc Kennedy ma pociski do atakowania ZSRR z większych odległości w czasie kryzysu kubańskiego w 1962 roku.
A większość ludzi wierzy, że był to okres, gdy USA i ZSRR były
najbliżej wojny, która mogła przerodzić się w wojnę nuklearną.
Ale problem ostatecznie się rozwiązał.
Związek Radziecki wyraził zgodę na usunięcie rakiet.
W sumie, wyraził zgodę na zaprzestanie wysyłania rakiet i rozbrojenie tych, które już zainstalowano.
I, co było w tym czasie publicznie ogłoszone a na co USA również przystały,
wyraziliśmy zgodę na usunięcie z Turcji rakiet skierowanych przeciwko ZSRR.
A więc świat, w tym czasie, uniknął zniszczenia.
Należy pamiętać, że przez cały ten czas USA mają paranoję i
może usprawiedliwioną. Paranoja zazwyczaj oznacza zamartwianie się bez powodu,
ale może uzasadnione są obawy USA dotyczące rozprzestrzeniania się komunizmu.
Pojawia się problem w Wietnamie.
Wietnam znajduje się tutaj.
W Wietnamie ... komuniści dochodzą do władzy w Północnym Wietnamie.
Była to początkowo kolonia francuska.
USA, od samego początku, od 1950 roku zaczynają wysyłać swoich doradców by wspomagać "anty-komunistów" w Południowym Wietnamie.
W Administracji Kennedy'ego liczba "doradców" - powinienem umieścić to prawdopodobnie w cudzysłowie,
ponieważ owi doradcy stawali się coraz bardziej zaangażowani.
Do 1965 roku, Stany Zjednoczone rozpoczęły wysyłać swoje "oficjalne" oddziały wojskowe do Wietnamu.
I przenosimy się aż do roku 1975, a powodem dla którego jest to istotne jest fakt
(pomijając, że była to jedna z głównych wojen, w których ostatnio walczyły Stany),
że jest to pierwsza wojna, którą Stany Zjednoczone bez wątpienia przegrały.
W 1975 roku, ostatnie oddziały USA opuściły Wietnam, a dokładniej Saigon, który był stolicą Południowego Wietnamu,
trafił w ręce komunistów.
Pozostawię was w tym punkcie historii, a jesteśmy już na etapie historii współczesnej, bynajmniej z mojego punktu widzenia,
ponieważ urodziłem się niedługo po tych wydarzeniach.
Tak czy owak, mam nadzieję, że film was zainteresował.