Tip:
Highlight text to annotate it
X
Nazywa się Alina Moser i jestem z Frankfurtu *** Menem. 3 lata temu poznałam Katalończyka i
zdecydowałam nauczyć się jego języka ojczystego.
Zobaczmy jak sobie poradzę po katalońsku, rozumiem go i mówię całkiem dobrze
lub przynajmniej tak twierdzš niektórzy moi znajomi. 3 miesišce temu przyjechałam do Katalonii.
Interesuje mnie język i kultura tego małego kraju na południu Europy
i wybieram się w 2-tygodniowš podróż po różnych miejscach, w których mówi się po katalońsku.
Przyjeżdżam dla praktyki języka katalońskiego i nie znam hiszpańskiego! Kiedy to mówię, nikt mi nie wierzy.
Ale dlaczego? Czy aby mieszkać w Katalonii nie wystarczy znać kataloński?
"Czy ci Katalończycy zwariowali!?"
Studiujšc ten język nauczyłam się, że wywodzi się z łaciny
a jego kolebkš jest północna Katalonia - w okolicach Girony i Rosselló.
A więc aby nauczyć się czego o katalońskim, zacznę mojš podróż wła nie tutaj.
Pierwsze teksty napisane po katalońsku, powstały ponad 1000 lat temu.
Istnieje wiele europejskich języków, którymi posługuje się większa liczba osób
jednak poczštki ich literatury ustalono na niewiele ponad 100 lat temu.
Nie wiem dokładnie ile osób mówi po katalońsku ale sšdzę, że będzie to
między 8 a 10 milionów osób. Nie sprzeczajmy się jednak o ilo ć. W każdym razie
wydaje mi się, że jest 9 językiem w Europie pod względem ilo ci użytkowników. Przy okazji:
Niemiecki jest pierwszy!
Być może mieszkańcy Girony pomogš mi znale ć odpowiedzi na niektóre z nurtujšcych mnie pytań.
- Przepraszam, mogę Ci zadać jedno pytanie? - Słucham
- Ile oficjalnych języków jest w Katalonii? - Ile? Dwa.
- Jakie dwa? - Kataloński i hiszpański, prawda?
- Oficjalne? Dwa? Dwa lub trzy...
- Oficjalne sš dwa. Kataloński i hiszpański.
- Kataloński, prawda? - Dawny kataloński i ten tera niejszy, prawda?
- To tylko takie pytanie, które zadajemy.... - Teraz nie potrafię ci na to odpowiedzieć.
- Kataloński, walencki, kataloński z Balearów i Ripolles, o ile dobrze wiem.
Między 4 a 5, nie wiem dokładnie.
- O ile się nie mylę to jedynie kataloński, hiszpański...
i tyle, język Maurów i tak dalej. Afrykański, rumuński...
Wszyscy wiedzš dobrze, że w Katalonii używa się 2 języków oficjalnych:
katalońskiego i hiszpańskiego. Ale nie dowiedziałam się czy angielski i język
Maurów sš oficjalne lub czy kataloński, walencki i ripolles to
odrębne języki. Najlepiej sprawdzić oficjalne ródła, np. Wikipedię.
A więc w Katalonii sš 3 języki oficjalne:
kataloński, hiszpański i oksytański, nazywany 'aranes' w dolinie Aran
Statut Katalonii uznaje również kataloński język migowy
Rozpoczynam mojš podróż w Gironie i odwiedzę też resztę Katalonii:
Rosselló, Pas Zachodni w Aragonii oraz Andorrę. Powinnam teraz zrobić zakupy do podróży.
Jak to się mówiło po katalońsku? ŤCarretera i mantať, prawda?
Skorzystam z okazji i wejdę do apteki, aby kupić 4 podstawowe rzeczy do podróży.
- Wybieram się w podróż i potrzebuję kompletnej apteczki.
- Daleko się wybierasz? - Będę podróżować po Katalonii.
- Pokażę Ci. Tutaj w dawkowaniu... - Ale... nie ma po katalońsku?
- Nie, wszystko jest po hiszpańsku. - Ale nie rozumiem hiszpańskiego,
ani nie potrafię czytać... - Więc napiszę Ci to na pudełku...
- Czy tak jest ze wszystkimi lekami? - Z prawie wszystkimi.
- Dlaczego? - Sšdzę, że z przyczyn finansowych.
Ulotka jest dla całego kraju i po katalońsku, baskijsku i galisyjsku jej nie opublikowano.
- Przecież kataloński jest językiem oficjalnym. - Ale ulotki sš po hiszpańsku.
Pierwsze problemy. Nie znam hiszpańskiego i aptekarz musi mi wszystko tłumaczyć.
Mam nadzieję to wszystko zapamiętać. Ale czy tutaj nie można żyć jedynie z katalońskim?
Przede mnš 2 tygodnie podróży, muszę wypełnić spiżarnię mojego vana.
2:0 dla hiszpańskiego
To znaczy: kataloński 0, hiszpański 2. Bardzo nierówny mecz.
W tym supermarkecie odkrywam, że większo ć produktów posiada etykiety jedynie po hiszpańsku.
Czy nie ustalili my już, że w Katalonii były 3 języki oficjalne?
A więc ani kataloński, ani aranes. Jedynie hiszpański.
Nie rozumiem ani etykiet, ani w jaki sposób Katalończycy wiedzš co kupujš.
W Niemczech mogę się udać do Bundesamt für Verbraucherschutz und Lebensmittelsicherheit aby
rozwišzać jakikolwiek problem zwišzany z prawami konsumenta, tutaj jest to Agencia Catalana del Consum.
Powiedziano mi, że spotka się ze mnš sam dyrektor. Z pewno ciš on wszystko mi dobrze wyja ni.
- Dzień dobry. - Witam, jak się masz?
- Bardzo dobrze, a Pan? - Bardzo dobrze.
- Czy mogę Panu zadać kilka pytań? - Oczywi cie, jestem do Twojej dyspozycji.
- Jak to jest, że nie mogę znale ć praktycznie żadnego produktu z etykietš po katalońsku?
- Z produktami żywno ciowymi mamy problem. O ile zdajemy sobie sprawę z tego, że
język jest naszš tożsamo ciš, podstawš naszej kultury, je li chodzi o
produkty żywno ciowe mamy pewien problem. Otóż istnieje regulamin Unii Europejskiej, który
stanowi, iż produkty europejskie muszš być opisane w języku
ustalonym przez kraj członkowski, o ile język ten jest
oficjalnym językiem Unii Europejskiej, a niestety
ani Katalonia nie jest krajem członkowskim, ani kataloński nie jest oficjalnym językiem Unii.
- Zatem mówi Pan, że prawo Unii Europejskiej... - Jest ponad.
- Jest ponad naszym. - Wła nie.
- Ale to przecież nie oznacza, że ludzie stšd lub producenci stšd
nie mogš opisywać produktów po katalońsku.
- To jest kwestia dobrej woli i wiary w to, że kataloński
nie jest po prostu kolejnym językiem, ale dodatkowš warto ciš, którš
nadajemy produktowi.
- A co z pozostałymi produktami? Do tej pory rozmawiali my
o żywno ci, ale sš też przecież leki, ulotki, prawda?
- Kataloński rzšd oraz Agencia Catalana del Consum mogłyby jutro
zmusić wszystie firmy, które sprzedajš swoje produkty w Katalonii
aby etykietowały je po katalońsku. Ale do czego to może doprowadzić? Może spowodować
poważny problem, także dla konsumentów - braki w dostawach.
Dlaczego? Otóż ten cały proces jest niezwykle długi i z tego powodu
pracujemy z każdym sektorem, w którym mamy podpisane umowy
aby opracować projekt, który za zgodš obu stron pozwoli producentom
wprowadzić kataloński do swoich procesów, w ramach tego
na ile proces przemysłowy, czyli proces produkcyjny, im na to pozwala.
Pan Conesa wyja nił mi, iż Prawo Konsumenta w Katalonii
nakazuje etykietować po katalońsku. Jednak 3 lata po jego wprowadzeniu.
jedynie 6% produktów spełnia te wymogi.
Z drugiej strony, w 2009 roku Agencia Catalana del Consum ukarała 94 firmy
za brak etykiet po hiszpańsku. Od 2010 roku nie ukarała żadnej firmy
za brak opisów po katalońsku.
- Prawdš jest, że kary nałożyli my za produkty, które
zostały sprowadzone z etykietami w językach, które nie były ani
katalońskim ani hiszpańskim. Je li chodziło o produkty żywno ciowe,
nałożono kary za brak opisów po hiszpańsku w ramach
prawa europejskiego. W temacie produktów, króre wprowadzono
bez etykiet zarówno katalońskich jak i hiszpańskich, i które
nie sš żywno ciš, nie przypominam sobie by takie były,
ale gdyby co takiego się zdarzyło, należałoby albo je reetykietować lub gdy to
nie jest spełnione, rozpoczęliby my nasze postępowania prawne.
- Bardzo dziękuję. - Tobie również. Mam nadzieję, że Ci pomogłem.
- Proszę tędy.
- Dziękuję. - Do widzenia.
Pan Conesa powiedział mi, że je li dobrze poszukam, na pewno znajdę
supermarket z produktami po katalońsku i znalazłam wła nie taki.
- Czy ludzie nie domagajš się produktów po katalońsku? - Raczej rzadko
ponieważ jeste my przyzwyczajeni do otrzymywania tych informacji po hiszpańsku. Za to sš przypadki
ludzi, którzy twierdzš, że kataloński sprawia im problem i informacja po hiszpańsku
byłaby im pomocna. - Zatem dlaczego zdecydowali cie etykietować po katalońsku?
- Ponieważ dla nas było to normalne, w otoczeniu w którym żyli my, w którym jeste my,
u korzeni Bonpreu mówi się po katalońsku i tak zdecydowali my ponieważ to było normalne.
W miarę jak ro li my, zdali my sobie sprawę z tego, że ludzie to akceptujš
w dużo większym stopniu niż gdyby były etykiety w różnych językach lub tylko po hiszpańsku.
- Sšdzi Pan, że ludzie zaakceptowaliby etykietowanie zawsze w obu językach?
Jak zareagowałaby na to reszta Hiszpanii? - Być może pozytywnie, to możliwe.
Jest wiele produktów tak opisanych i jest w porzšdku. Z kolei
wielu producentów boi się nieco i z powodu ostrożno ci tego nie robi.
Je li etykiety sš po hiszpańsku i portugalsku, jest w porzšdku, je li po hiszpańsku i
angielsku, jest ok, ale je li jest po hiszpańsku i katalońsku, to już powoduje
napięcia w niektórych miejscach. To nie ma zbytnio sensu, ale nie wszystkim to odpowiada.
- A dlaczego? Nie rozumiem. - Z przyczyn historycznych, które spowodowały
pewne uprzedzenia, falę wrogo ci wobec pewnych języków.
Te uprzedzenia majš takie znaczenie, że producenci nie chcš nikogo urazić, a
skoro my Katalończycy nie mamy nic przeciwko, nigdy nie protestowali my przeciwko
etykietowaniu po hiszpańsku i już to zaakceptowali my, wobec tego tak wła nie robiš.
Kończy się mój dzień w Gironie. Nauczyłam się, że w Katalonii sš 3 języki
oficjalne oraz istnieje prawo, które nakazuje etykietować po katalońsku, lecz
jest to kwestiš dobrych chęci. Otóż ja akurat mam dobre chęci. Do jutra!
Drugi dzień podróży! Opuszczam Gironę i skorzystam z tego, że jestem na północy
aby przekroczyć granicę. Zawsze mówiono mi, że po przeciwnej stronie Pirenejów
istnieje kawałek Katalonii, w którym, choć należy on do administracji francuskiej,
mówi się po katalońsku.
Terytorium to należy do Francji od 1659 na mocy Traktatu pirenejskiego.
Obecnie jedynym językiem oficjalnym jest tutaj francuski.
Jeszcze do lat 50 XX wieku na ulicach mówiono po katalońsku.
Dla 6% tutejszej populacji kataloński to pierwszy język,
dla 4% jest on w częstym użyciu, 37% potrafi w nim się porozumieć
a 65% osób go rozumie.
Nazwy ulic sš po francusku i katalońsku, i wszędzie znajduję też oznaki katalońskiej tożsamo ci, nawet 'caganers',
ale nie słyszałam by ktokolwiek tu rozmawiał po katalońsku lub rosellones, jak go tu nazywajš.
Być może gdy mnie spotkajš, zmieniš język. Spróbuję innej strategii.
- Czy mówicie może trochę po katalońsku?
- Trochę rozumiemy, ale bardzo mało.
- A może powiedzieliby cie mi co to jest? Wiecie jak to się mówi po katalońsku?
- La casa?
- Może po katalońsku?
- La casa? - Tak się mówi po hiszpańsku.
- La casa, la casa.
- Nie mówicie nawet trochę po katalońsku?
- Jak jest po katalońsku? - Nie wiem.
- Czy mógłby mi Pan powiedzieć jak to się mówi? - Una casa, una porta.
La finestra. - Tak, la finestra, wła nie.
- Trochę tam wiem, widzisz? - A to?
- To będzie 'gall' lub 'una gallina', prawda? - Tak, tak, 'un gall' lub 'una gallina'.
- Czy Pani mówi po katalońsku lub rosellones?
- Nie mówię po katalońsku.
- Potrafię czytać, rozumiem, ale nie mówię.
- 'Com va? Va bé'.
To wszystko co znam.
- Ale potrafi Pani powiedzieć na przykład to? Nie?
Nic? Nic się nie stało. Do widzenia.
Kilka słów i wyrażeń. To jest kataloński, którego używajš w Perpinya?
Muszę znale ć kogo , z kim mogę porozmawiać po katalońsku.
- Cze ć, jestem dziewczynš z Niemiec i szukam kogo kto mógłby ze mnš porozmawiać po katalońsku.
Proszę, niech kto kto mówi po katalońsku podejdzie. Czy nie ma nikogo
kto znałby kataloński? Czy kataloński jest tu wymarły? Jest tu kto kto znałby?
kataloński? Niech podejdzie, niech się nie wstydzi.
Nie jestem stšd i chcę poćwiczyć kataloński. Czy kto mógłby porozmawiać po
katalońsku ze mnš, proszę. Nie ma tu ludzi katalońskojęzycznych?
Powiedziano mi, że w Perpinya oprócz francuskiego mówi się po katalońsku, czyż tak nie jest?
Ty mówisz po katalońsku?
- Znam kataloński, ale nie mówię w nim Nie mówię po katalońsku.
- A, Ty mnie rozumiesz po katalońsku?
- Pani tak, Pani mnie rozumie po katalońsku.
- Bon dia! - Bon dia, bon dia, tak!
- Co jest, wysłali Cię w misji patriotycznej czy co?
- Nie, ja jestem Niemkš. Przyjechałam znale ć ludzi, którzy mówiš po katalońsku.
- Wysłali Cię i nikt nie mówi po katalońsku. - Ja mówię po hiszpańsku.
- Przykro mi, ale nie rozumiem Was po hiszpańsku.
- Tu mówi się bardziej po hiszpańsku niż po katalońsku.
- Tu mówiš po katalońsku?
- Tak, ale to taki kataloński, że...
- Dobrze, dziękuję. Poszukam dalej.
Tylko niewielu mówiło do mnie po katalońsku ale powiedziano mi kto może pomóc.
- Trafiłam do Radio Arrels, prawda? - Wła nie.
- A więc przyszłam dowiedzieć się co robicie.
- Jeste my radiem stowarzyszonym z Associació Arrels, która prowadzi szkołę
i w roku 1981 zaczęli my emitować po katalońsku
na poczštku nielegalnie w domach prywatnych i aż do teraz
w studiu takim jak to.
- Widzisz, nie było mi łatwo tu trafić. Pytałam ludzi
po katalońsku i nie potrafili mi powiedzieć którędu i ć
- Wiele osób mówi po katalońsu, ale twierdzš, że nie ponieważ wstydzš się, iż
mówiš w rosellones, a nie prawdziwym katalońskim, który słyszš
w telewizji lub radiu z Katalonii.
- Zatem wstydzš się ponieważ nie majš akcentu z Katalonii Południowej.
- Tutaj się z tym spotykamy codziennie - chcesz zrobić wywiad z kim i twierdzš, że
nie mówiš w prawdziwym katalońskim i mówiš Ci to po katalońsku.
- Jak widzisz sytuację katalońskiego tutaj w Perpinya na przykład?
- W Północnej Katalonii język nie jest tak chroniony, nie dba się o niego
stowarzyszeń, na przykład Radio Arrels pochodzi od stowarzyszenia
tak jak i wiele inicjatyw pochodzš z kręgu stowarzyszeń. Tak musimy pracować.
Rafel z Radio Arrels wytłmaczył mi też, iż po wybudowaniu szybkiej linii
kolejowej z Barcelony, wiele firm i administracji w Perpinya zaczęło
korzystać z katalońskiego, a wiele firm zaczęło spoglšdać w kierunku południowym
Szukałam odpowiedzi, a teraz chcš zrobić ze mnš wywiad na temat mojej podróży.
- Alina Moser, bon dia! - Bon dia!
Mamo, jestem w radiu!
- Pytałam się jak to jest z tym katalońskim i przybyłam natychmiast do Perpinya...
W Radio Arrels byli na tyle mili, aby powiedzieć mi gdzie znajdę
więcej osób, które mówiš po katalońsku: Dzielnica Sant Jaume czyli dzielnica cygańska.
- Kataloński, którego używamy jest najlepszy. - Rozumiem.
- Byłem w Katalonii, w Barcelonie i to jest inny kataloński,
nie ten sam. - A więc jest...
- Nasz kataloński jest wyra niejszy.
- Skšd pochodzi Wasz kataloński? Wy zawsze mówili cie po katalońsku?
- Tak, zawsze mówili my po katalońsku. Starsi i jeszcze starsi ludzie też.
- Rozumiem. - To pochodzi sprzed ponad 200 lat.
- Aż tyle czasu minęło? - Tak, oczywi cie.
- Moi synowie mówiš po katalońsku, moje wnuki też mówiš po katalońsku.
- Bardzo dobrze. - I mówiš w tym samym katalońskim.
- Ten sam sprzed lat. - To nasza tradycja i nie wiem jak długo jeszcze będzie trwała.
Tak jak mi powiedzieli w Radio Arrels, nalegałam bardzo, aż w końcu
znalazłam kogo , z kim mogłam porozmawiać po katalońsku w Perpinya. Ksišżki, które przeczytałam
mówiły prawdę, ale nie wspominały nic o Cyganach, choć może autorzy byli już
do przodu w czasie i już wiedzieli, że linia TGV będzie impulsem dla katalońskiego. Kto wie?
[Niem] Czas pokaże...
Nie wyobrażałam sobie, że będę musiała tyle podróżować ladem języka katalońskiego.
Zdecydowałam odwiedzić kraj, w którym kataloński jest jedynym oficjalnym językiem:
Andora, gdzie z pewno ciš nie będę miała żadnego problemu z dogadaniem się po katalońsku.
Zaskakuje mnie fakt, że jedynie 80 tysięcy osób, tak jak jedna dzielnica Frankfurtu
ma cały kraj dla siebie. Wielu Niemców zna Andorę
lecz nie wiedzš, że mówi się tam po katalońsku.
Jak to będzie mieszkać tutaj gdzie mówiš tylko po katalońsku? Skoro jest jedynym językiem
oficjalnym, będzie jedynym użytkowym, prawda?
Wszystkie znaki sš po katalońsku, ale na ulicy słyszę więcej języków
i nie jest to kataloński! Może hiszpański? Aranes? Portugalski? Rosyjski?
Zrobię zakupy i zbadam to. Aby nie patrzyli na mnie krzywo, użyję
mniejszej kamery, którš mi pożyczono.
- Witam, chciałabym kupić aparat... Ale najpierw rozejrzę się co macie.
- A jaka jest różnica?
- Dwa dziewięćdziesišt dziewięć lub trzy dziesięć. Cena: dwa dziewięćdziesišt
dziewięć lub trzy dziesięć.
- Przepraszam, nie rozumiem hiszpańskiego. Jestem Niemkš i mówię jedynie
po katalońsku. Mówi Pani trochę po katalońsku?
- No przecież tłumaczę: 299 ta... To Nikon
[Hisz] gwarancja 5 lat z obiektywem [Franc] Dix-Huit-Cinquante-Cinc i foto
- Foto - Gwarancja 5 lat, a dla tej 3 lata.
- Witam, szukam aparatu Reflex i nie znam się na tym zbytnio. Nie wiem czy...
- Model 1100 kosztuje 335. - Jakiego modelu szukasz? Jakiej konkretnej marki?
- Mówisz może trochę po katalońsku, albo może po niemiecku?
- Macie może instrukcję obsługi po katalońsku?
- Nie, po hiszpańsku. Nie istnieje po katalońsku ani dla tej marki,
ani dla tamtej. Nie, po hiszpańsku i...
- Nie jestem stšd, jestem Niemkš i nie mówię po hiszpańsku.
- Po niemiecku mamy.
- Jest po niemiecku? wietnie.
Zobaczmy czy dobrze zrozumiałam: W Andorze, w której jedynym oficjalnym językiem jest kataloński,
zwracali się do mnie po hiszpańsku. Dlaczego nie po katalońsku? Ponadto dla niektórych
ani hiszpański ani kataloński nie były pierwszym językiem. Jak zwykle
będę musiała wykazać się inicjatywš i porozmawiać z kim kto mi to wytłumaczy.
- Mówi się więcej po hiszpańsku czy po katalońsku?
- W ostatnich przeprowadzonych badaniach wykazali my, że
w małych sklepach bardzo poprawił się w ostatnich latach stopień
Z kolei, w ostatnich badaniach z 2009 odkryli my, że
w dużych sklepach użycie katalońskiego spadło w stosunku do
wcze niejszych badań z poprzednich lat. Masz prawo być obsługiwana po katalońsku
ale to nie znaczy, że masz gwarancję, iż kiedy wybierasz się do sklepu
w tym momencie będziesz miała z danš osobš, która Cię obsługuje możliwo ć
odbycia rozmowy po katalońsku. Zależnie od sektora możesz się
znale ć w takiej sytuacji, ale masz prawo poprosić, aby Cię obsłużono
po katalońsku i firmy majš ten obowišzek. Wła ciciel
musi znale ć pracownika, który obsłuży Cię po katalońsku, ponieważ
masz do tego prawo. Musimy też pamiętać, że na przykład hiszpański jest
językiem, który w kręgu rodzinnym, w przypadku naszego kraju,
jest nieco ponad katalońskim, je li chodzi o użycie języka. To znaczy, że
mówi się po hiszpańsku ze względu na pochodzenie wielu osób stšd.
Joan opowiedział mi o wska niku językowym, który służy do rozpoznania
języków, w których mówiš Andorczycy. Wska nik katalońskiego to 2'9 na 5, nieco ponad połowa.
Powiedział mi, że tutaj istniejš 3 systemy edukacyjne: kataloński, w którym uczy się najwięcej osób,
hiszpański oraz francuski. Powiedział mi też, że dzięki Andorze kataloński
jest językiem oficjalnym w niektórych instytucjach międzynarodowych takich jak ONZ.
W Księstwie Andory prawo nakazujšce stosowanie języka oficjalnego
zobowišzuje producentów do etykietowania produktów po katalońsku,
lecz rzšd Andory doszedł do porozumienia z producentami tytoniu,
na mocy którego nie muszš stosować się do tego prawa. Tytoń jest jednym z niewielu produktów
wyrabianych tutaj i jednym z sektorów, które mogłyby zastosować się do tego prawa.
Teraz wrócę do Katalonii, która w przeciwieństwie do Andory nie ma własnego państwa,
ale najpierw podjadę do tzw. Pasa Zachodniego, czyli kilku prowincji Aragonii,
w których mówi się po katalońsku, choć nie jest on tam językiem oficjalnym.
To nie wyglšda jak Fraga. Jestem w Guissonie i to już jest Katalonia, prawda?
Przy takiej mgle kto by się odnalazł?
Równie zagubiona jestem w kwestii statystyk rzšdu katalońskiego - Generalitat, które mówiš, iż
większo ć Katalończyków przechodzi na hiszpański rozmawiajšc z osobami hiszpańskojęzycznymi.
Prawie wszyscy rozmawiajš po hiszpańsku ze znajomymi z innych krajów, tak samo jak i
przechodzš na hiszpański rozmawiajšc ze znajomymi z innych czę ci Hiszpanii. Skoro
większo ć osób w Katalonii rozumie kataloński, dlaczego tak często
przechodzš z języka na język?
- W jakim języku zwraca się Pan do nowoprzybyłych? Na ogół...
- Po hiszpańsku. - Bo wydaje się Panu, że nie mówiš po katalońsku czy...
- Ponieważ jeszcze go nie rozumiejš.
- Czę ciej po katalońsku czy po hiszpańsku...?
- Czę ciej po hiszpańsku, w przeciwnym wypadku Cię nie rozumiejš.
- Ja najpierw pytam czy rozumiejš kataloński bo tak będzie nam łatwiej
i je li mówiš, że tak to mówię po katalońsku. Je li nie to musimy przej ć na hiszpański.
- Ja przez całe życie mówię po hiszpańsku.
- Acha, ponieważ jest Twoim językiem ojczystym. A Ty?
- Ja po katalońsku. - Używasz katalońskiego.
- No tak, je li mnie nie rozumiejš to po hiszpańsku, je li tak to...
- Je li widzę, że sš tu już od jakiego czasu to mówię po katalońsku. Zakładam, że
już... mieli styczno ć z kim stšd. Ale je li widzę, że
sš nieco zagubieni, to dlatego, że tutaj i w ich krajach powiedziano im, że
tutaj mówimy po hiszpańsku - po kastylijsku.
- Rozumiem, dziękuję. - Nie ma za co.
To znaczy, że je li wyglšdam na cudzoziemkę, będzie mi trudniej o praktykę katalońskiego.
Czasami nie rozumiem zbytnio tych Katalończyków! Ale jadę teraz w kierunku
Fragi i ustšpiła wreszcie mgła.
Tu w Pasie Zachodnim prawie każdy rozumie kataloński i 9 na 10 osób w nim mówi.
Nie rozumiem jak to jest, że we Fradze czy Perpinya mogš być miejsca, w których kataloński
wcišż nie jest oficjalnym językiem. Zobaczmy czy kto będzie w stanie mi wyja nić to zamieszanie
- Sytuację fragatí czasami komplikujemy sobie sami.
Ale ludzie z Fragi majš bardzo mocnš tożsamo ć.
- I wcišż dużo się mówi w fragatí? - Tak, oczywi cie, że się mówi.
Jest wiele osób spoza Fragi, ale ja widzę, że tak, że
się mówi i to sporo, a ostatnio bardzo chętnie.
- Słyszałam, że w szkołach zbytnio się go nie naucza albo...
- Tak, mój wnuk uczy się katalońskiego.
- Ale szkoła jest po hiszpańsku. - Oczywi cie.
- Cała reszta jest po hiszpańsku. - Jeste my w Aragonii...
[Hisz] Tak jak powinno być.
- Nie rozumiem za bardzo po hiszpańsku, ale...
- Przykro mi, powinna się go nauczyć. Tym bardziej je li przeprowadzasz wywiady. Niedobrze.
- To jest nasz dialekt, dialekt z Fragi i nie ma innego.
Ja uważam się za Aragończyka, w 100%
ale mówię w fragatí.
-Fragatí jest nasz, a kataloński to inny język, tak jak walencki
ma sporo wspólnego z walenckim.
- Wydaje Ci się, że jest teraz więcej czy mniej młodych ludzi, którzy się go uczš?
- Mniej i używajš słów katalońskich i hiszpańskich, które nie sš z Fragi.
- Najbardziej znane i najzabawniejsze dla Katalończyków sš:
'la segallosa' czyli 'boira' [mgła]; i Ťnieblať po hiszpańsku
'lo mullarero', Ťmelocotónť i 'préssec' i tyle
jeszcze 'plloure aigua', albo 'llet'... 'Llet', Ťlecheť
i tyle. - wietnie.
Ale chaos! Jak to jest, że rozumiałam tych wszystkich ludzi, którzy mówili mi, że
nie mówiš po katalońsku? Chyba zaraz wpiszę do mojego CV, że znam więcej języków.
A skoro nie wiedziałam co zastanę we Fradze, spotkam się
z osobš, która pomoże mi rozwiać moje wštpliwo ci. Jest członkiem
Institut d'Estudis del Baix Cinca, który promuje kulturę tego miejsca.
- Dlaczego mówiš, że fragatí i kataloński to nie to samo?
- Być może brakuje pokory, którš ma osoba wykształcona.
Ignorancja jest bardzo miała u niektórych. Inni wiedzš, ale
jako że sš nastawieni antykatalońsko, czego szukajš? Oczywi cie konfrontacji
i w końcu sš tacy, którzy słuchajš tego co im mówiš inni i
widzisz, tak to jest... Ale pó niej rozmawiasz z nimi
i mówisz, zobacz, andaluzyjski i tak dalej... To znaczy,
najważniejsze jest to co mówi nauka i tutaj nie ma wštpliwo ci.
- Rozumiesz mnie, prawda? - Oczywi cie!
- Ja Ciebie też, a to znaczy, że używamy tego samego rejestru.
Normalne jest, że istniejš różne odmiany tego samego języka.
- Jak Pan widzi sytuację katalońskiego tutaj we Fradze?
- Ludzie sš nieco zdezorientowani, ponieważ
pewne grupy używajš języka, ale
nie przekazujš go młodszym, prawda?
Młodzi... to jest chyba największy problem
z którym się spotykamy, nie kwestia... Nie kwestia edukacji
lecz użycie w kontek cie społecznym, które niestety trochę zawodzi.
- Do zobaczenia. - Do widzenia.
Podróż do Guissony i Fragi zajęła mi cały dzień. Teraz jest czas na
powrót do Katalonii i dalszš czę ć podróży. Najbliższy przystanek: Lleida
Od 4 dni jeżdżę z miejsca do miejsca i wydaje mi się, że zasługuję na
chwilę spokoju. Mam pomysł: Pójdę do kina, aby
odzyskać siły oglšdajšc jaki dobry film. Zobaczmy jakie majš filmy.
jakie macie teraz filmy po katalońsku.
- Wydaje mi się, że nie ma żadnego w tym programie, aktualnym
od dzisiaj. Być może w Alpicat. Nie ma niczego. Dzi wszystkie puszczamy
po hiszpańsku. Czasami mamy jaki , ale teraz nie, w Alipcat też nie.
- [Hisz] Filmy po hiszpańsku sš z napisami?
- Nie ponieważ majš dubbing.
- Nie ma filmów po katalońsku? Jeżdżę po wszystkich kinach...
- [Hisz] Czasami sš, ale teraz nie ma.
- Przepraszam?
- [Hisz] Teraz nie mamy żadnego.
- Nie rozumiem, ale wydaje mi się, że nie ma niczego.
- Jak to jest, że jest tak mało filmów po katalońsku?
- Czasami mamy jaki , czasami żadnych, zależy... Teraz od jakiego czasu
nie mamy żadnych i przychodzi niewiele filmów z napisami.
- Ale przecież tutaj mówi się po katalońsku, prawda?
- Do czwartku na pewno nie ma niczego, od pištku jeszcze nie jestem w stanie Ci powiedzieć.
- A dlaczego? - Więc w tym tygodniu nie mamy żadnego.
- Zawsze tak jest? Jestem Niemkš i nauczyłam się katalońskiego, ale hiszpańskiego nie.
- Czasami sš, ale nie zawsze.
- A nie ma filmów z napisami katalońskimi?
- Tak, filmy po angielsku. - Acha, rozumiem.
Tutaj majš 19 filmów i żadnego po katalońsku! Nie mogę w to uwierzyć! Z tego co widzę
Przepisy dotyczšce kina z 2010 stanowiš, iż 50% filmów wprowadzanych tutaj
powinno mieć napisy lub dubbing po katalońsku, ale w rzeczywisto ci jest to mniej niż 3%.
Chyba jednak zostanę w moim vanie, dobranoc!
Obudziłam się nieco niespokojna, dzi poznam mojš nauczycielkę katalońskiego
z tych 3 lat nauki katalońskiego we Frankfurcie. Oglšdałam jš
przez internet i bardzo jš lubiłam, a dzi poznam jš osobi cie: TV3!
Wiem, że TV3 jest publicznš telewizjš w Katalonii i od 30 lat odgrywa
bardzo ważnš rolę w standardyzacji katalońskiego. Powiedziano mi,
że bez TV3 znajomo ć katalońskiego byłaby tutaj zupełnie inna
ale skoro jest tyle różnych odmian katalońskiego, chciałam się dowiedzieć co tutaj robiš.
- Dzień dobry. - Witam.
- Jak się masz? - Dobrze, jestem Alina.
- Ja jestem Eugeni Sallent, jestem dyrektorem TV3. - Mogę Panu zadać kilka pytań?
- Oczywi cie, pójdziemy w tamtš stronę?
- Zgoda. - Chod my.
- Czy nie byłoby dobrze używać w TV3 więcej dialektów katalońskiego?
- Tak, my lę, że nie ma żadnego nakazu je li o to chodzi
czyli szanujemy wszystkie dialekty, czy to
ten z Katalonii Północnej czy też z Balearów lub Walencji.
Wobec tego kiedy mamy reporterów i współpracowników,
którzy uczestniczš w programach w tamtych rejonach, oczywi cie
używajš swojego katalońskiego, a więc regionalnego dialektu.
Oczywi cie prawdš jest, że wpływ Barcelony i fakt, iż
nasze studia centralne, wiadomo ci i dział sportu znajdujš się tutaj,
sprawia, że dominuje kataloński centralny, ten z okolic Barcelony.
- Mam pewien problem - nie mówię po hiszpańsku
jak to jest, że do hiszpańskiego w TV3 nie ma napisów lub dubbingu?
- Ponieważ nie uznano tego za potrzebne i być może
Twój przypadek jest wyjštkiem, ponieważ wszystkie osoby katalońskojęzyczne rozumiejš
hiszpański, a prawie wszystkie osoby hiszpańskojęzyczne mieszkajšce w Katalonii
rozumiejš kataloński, ale tak jak w każdym przypadku stosujemy wersję
oryginalnš, to nie jest problemem i nigdy nie było problemem.
- Jak to jest, że w TV3 sš reklamy po hiszpańsku je li można teoretycznie sprawić,
że wszystkie będš po katalońsku?
- Choć polecamy reklamujšcym się firmom dubbing i
produkcję reklam po katalońsku, nie stawiamy też
na samym poczštku barier, aby uniemożliwić im reklamowanie się po hiszpańsku,
a więc to zawsze reklamujšcy decyduje, ponieważ to oni
za po rednictwem naszego medium, zwracajš się do swoich przyszłych lub
potencjalnych klientów, więc z tego też powodu sš kampanie reklamowe, które
sprzedajš produkt po hiszpańsku i inne po katalońsku. Mam na my li mniej więcej
około 8%, między 8 a 9% reklam, które sš puszczane po hiszpańsku.
- Przy okazji - w Niemczech, w niemieckiej telewizji używa się bardzo poprawnego niemieckiego
prawie zawsze, nawet w serialach fabularnych i zauważyłam, że czasami
w TV3, w serialach TV3 używa się słów hiszpańskich,
rzeczy niezbyt poprawnych, standardowych. Jak to jest
i dlaczego to się zdarza?
- To nie powinno się zdarzać. Nie powinno się zdarzać ponieważ powinni my język
chronić, prawda? Z kolei jednš rzeczš jest używanie bardzo poprawnego i
oficjalnego katalońskiego, a innš zbliżenie się do
bardziej powszechnego języka, ale również poprawnego. Ja osobi cie
uważam, że powinni my tutaj znale ć tę równowagę, prawda? Zwłaszcza
w temacie fikcji i seriali, które zbliżajš się bardziej do codziennego życia ludzi.
W innych aspektach takich jak przekazywanie wiadomo ci czy też czę ć bardziej dziennikarska
musimy starać się być bardzo skrupulatni i ostrożni stosujšc
oficjalnš lub formalnš wersję, ale naszym celem jest zawsze, czy to w fikcji,
czy rozrywce czy też wiadomo ciach, używanie poprawnego języka.
- Bardzo dziękuję, powodzenia. - Tobie też.
TV3, moja i zawsze będzie moja!
Jak zdšżyłam zrozumieć, w Katalonii mówi się po katalońsku, ale nie ma leków
w tym języku, sklepy sprzedajš produkty po hiszpańsku,
nie ma żadnego filmu, który bym zrozumiała, a dyrektor TV3 mówi, że wszyscy
używajš tak samo katalońskiego jak i hiszpańskiego. Muszę to zbadać dokładniej.
- Mówi Pan po katalońsku?
- [Hisz] Niewiele ponieważ kiedy byłem mały nauczono mnie hiszpańskiego
i trochę katalońskiego, ale kataloński... Moi rodzice sš spoza
Katalonii, a ja skoro żyłem tutaj, rozumiałem trochę, tak jak teraz
go rozumiem, ale nie mówię... Chciałbym umieć mówić po katalońsku, ale... Rozumiem, ale nie potrafię mówić
-Na ogół mówię po hiszpańsku z całš mojš rodzinš, z mojš siostrš...
W domu mojej siostry, jej mšż jest z małej wsi, i mówi po katalońsku,
zawsze mówił po katalońsku i tam zawsze mówi się po katalońsku.
- W domu na ogół mówimy po hiszpańsku i w mojej szkole jedynie
uczyli my się hiszpańskiego. W moich czasach, oczywi cie.
- Pan nie mówi po katalońsku, a ile lat Pan tutaj mieszka?
- [Hisz] Mieszkam tu od 40 lat.
- Naprawdę? I nigdy Pan nie potrzebował katalońskiego?
- Nigdy go nie potrzebowałem.
- Rozumiemy kataloński, ale wiesz o co chodzi? Wstydzimy się
mówić, nie czuję się komfortowo mówišc takim łamanym językiem. Wstydzę się
bo powiedziałabym Ci kilka słów, ale... - Jeste my tu od 40 lat.
- Moje dzieci sš katalońskie...
- [Hisz] Mieszkałem 6 miesięcy w Niemczech i nauczyłem się tam więcej niemieckiego niż tu katalońskiego przez 43 lata
tam bardziej potrzebowałem niemieckiego, a tutaj otaczam się lud mi, którzy mówiš tak jak ja
- Potrzebujesz katalońskiego do życia tutaj?
- My lę, że tak, to przecież taki przyjemny i sympatyczny język, prawda?
I dobrze jest znać kilka języków.
- Nie potrzebuje Pani katalońskiego w codziennym życiu?
- Nie, moje córki znajš kataloński i kiedy go potrzebuję, proszę je o pomoc
Niektórych rzeczy nie zrozumiałam, bo mówili po hiszpańsku, ale
zrozumiałam, że nie wszyscy ludzie mieszkajšcy tutaj znajš język kataloński.
Być może powinnam się jednak nauczyć hiszpańskiego?
Kluczowa musi być edukacja. Ludzie z pewno ciš mówiš w języku, którego
nauczyli się za młodu. Dlatego odwiedzę szkołę w Barcelonie.
Kolega powiedział mi, że uczył się w szkole w Nou Barris, dzielnicy
klasy robotniczej, gdzie mieszka wiele osób spoza Katalonii.
- Wszystkie szkoły w Katalonii nauczajš po katalońsku?
- Tak, oczywi cie. - Sš takie, które nie sš do tego zobowišzane?
- Nie, raczej wszystkie szkoły stosujš się do przepisów Parlamentu
Katalonii i wszystkie stosujš kataloński jako pierwszy język nauczania.
- Rozumiem. - Istniejš wyjštki takie jak szkoła
francuska czy niemiecka, ale wszystkie szkoły muszš stosować się do przepisów.
- Większo ć zajęć jest po katalońsku, ale w jakim języku mówiš uczniowie?
- Uczniowie mówiš po hiszpańsku. - Tak?
- Tak, nawet ci, którzy przybywajš z daleka, gdzie hiszpański nie jest
ich językiem, spontanicznie uczš się hiszpańskiego ponieważ
jest to język, który ma największe przebicie w ród uczniów. Wobec tego szkoła
stanowi swego rodzaju przeciwwagę ponieważ gdyby my na to pozwolili,
ci uczniowie, nawet ci którzy mówiš w urdu,
czy po armeńsku, mówiliby jedynie po hiszpańsku, więc chodzi o to, żeby...
W tej dzielnicy, mówię to dlatego, że w innej może być zupełnie inaczej, ponieważ
tam obok może być inaczej, nawet 150 metrów stšd, ale tutaj z kolei
mówiliby jedynie po hiszpańsku, dlatego kataloński odgrywa rolę przeciwwagi,
po to aby uczniowie znali oba języki.
- Czy szkoła wystarczy do standardyzacji katalońskiego?
- Szkoła odgrywa bardzo ważnš rolę bo języka
trzeba się nauczyć i zagwarantować to nauczanie w niektórych miejscach
i dlatego w Katalonii głosowano 30 lat temu za tym...
Różnica może być u innych, starszych pokoleń, które
nie uczyły się języka, a teraz dajemy młodym tę możliwo ć, aby nauczyły się
obu języków tak samo dobrze.
Jordi i Sonia tłumaczš mi, iż choć ten model, tzw 'Immersió Linguistica' cieszy się sporym sukcesem oraz
jest wspierany przez Wspólnotę Europejskš, jego przyszło ć została oddana
w ręce polityków. Czy pozostawić tę decyzję politykom nie jest zbyt wielkim ryzykiem?
Ciekawy jest ten projekt 'Immersió Linguistica'. Czy we Frankfurcie lub Madrycie
również co takiego stosujš? Lub zwyczajnie uczš języka regionu, w którym się znajdujš? Podobno nazywa się to
'połšczeniem językowym' i stosuje się go w Katalonii oraz niepodległych stanach.
Być może to ostatnie wła nie tak bardzo irytuje polityków.
- Ty jeste Matthew, prawda? - Tak.
- Mogę na chwilę się przysiš ć? - Tak, oczywi cie.
- My lisz, że można żyć w Katalonii nie znajšc hiszpańskiego?
- Ja, powiedzmy, używam tutaj katalońskiego od 28 lat
w relacjach ze wszystkimi. Jedynie kilka razy specjalnie go nie użyłem i
było to wtedy, gdy próbowałem otrzymać mój dowód tożsamo ci
dlatego, że tam krzywo na Ciebie patrzš je li mówisz po katalońsku.
Również czasami gdy miałem do czynienia z policjš ogólnokrajowš. Wtedy tłumaczyłem sobie w głowie
specjalnie się wysilałem, żeby mówić po hiszpańsku, ale poza tym nie miałem nigdy żadnego problemu, być może pomijajšc
przypadek jednego taksówkarza z Tarragony, trochę stukniętego zwolennika unii z Hiszpaniš,
mówišc łagodnie, to znaczy, był z ultra-prawicy, powiedzmy na prawo
od Mussoliniego i nie chciał słyszeć katalońskiego w swojej taksówce. Poza tym przypadkiem, nie miałem nigdy problemów.
- Kiedy zamawiałe co po katalońsku i odpowiadali Ci
po hiszpańsku, nie my lałe : "Powariowali ci Katalończycy"?
- My lałem, że sš dziwni i mieli tutaj sytuację, która nie była normalna.
Zaskoczył mnie ten Matthew Tree! Fajnie było spotkać osobę,
która, tak jak ja, przybyła tutaj mówišc tylko po katalońsku i bez znajomo ci hiszpańskiego.
Powiedział mi, że kiedy przyjechał, wiele osób twierdziło, że kataloński jest martwym językiem.
To było 30 lat temu i teraz nie potrafię powiedzieć czy jest tak naprawdę żywy czy nie.
Kończy się moja wizyta w Barcelonie, ale wcišż pozostaje mi jedna kwestia do rozwišzania.
Moje niemieckie wychowanie nauczyło mnie, że zawsze muszę być przygotowana do zmierzenia się z jakškolwiek sytuacjš.
- Chciałabym się dowiedzieć w jakim języku miałabym sprawę sšdowš
gdyby taka była potrzebna. Czy można poprosić, aby odbyła się po katalońsku?
- Możesz o to poprosić, prawo uznaje, iż obywatel
Katalonii może wybrać czy chce rozmawiać po katalońsku czy hiszpańsku.
- Ja będšc Niemkš mogłabym też z tego skorzystać? To znaczy
nie jestem w cisłym sensie obywatelkš Katalonii.
- Tak naprawdę będšc Niemkš będzie Ci łatwiej mówić po niemiecku
niż po katalońsku. Dlaczego? Dlatego, że, o ile prawo do własnego języka
jest zagwarantowane, tutaj w Mie cie Sprawiedliwo ci prawie 90% spraw sšdowych jest po
hiszpańsku. Na pi mie prawie wszystko. Jedynie około 13% wyroków wydaje się po katalońsku
a na pi mie jest to jedynie między 3 a 5 %.
- Ale skoro ogólnie mogę wybrać język, w którym odbędzie się sprawa sšdowa,
jak to jest, że liczba procesów po hiszpańsku jest tak wysoka?
- A więc większo ć sędziów, oskarżycieli publicznych oraz radców prawnych
jest spoza Katalonii. Przybywajš za wolnymi miejscami, ponieważ sšdownictwo tak działa.
Egzaminy publiczne sš zcentralizowane i zdajesz egzamin, aby otrzymać miejsce
w jakiejkolwiek czę ci Hiszpanii i może to być zarówno Galicja, Katalonia jak i Kraj Basków
i język nie jest wymagany, zdajesz egzamin po hiszpańsku. Po przybyciu
do Katalonii, Statut Autonomii z 2006 roku stanowi, iż pewien przepis ustali jaki
poziom katalońskiego powinni mieć tutaj sędziowie. Ten przepis nigdy nie został ustanowiony
i pozostaje w oczekiwaniu. Z kolei ci sędziowie, oskarżyciele publiczni itd., muszš zapewnić prawo
do własnego języka w sšdzie Katalończykom i Hiszpanom, ale tutaj napotykamy pewnš nie cisło ć ponieważ muszš zapewnić
to prawo, ale nie istnieje przepis, który stanowi jaki poziom znajomo ci języka powinni mieć
i ludzie z obawy, ponieważ sędzia mówi po hiszpańsku, wolš mówić po hiszpańsku, na wszelki wypadek.
- Ale czy ta obawa jest uzasadniona? To znaczy, czy wyrok może być
uwarunkowany językiem?
- Jeste my pewni, że sędzia wydaje wyrok na podstawie dowodów, a nie sposobu
w jaki mówisz, ale to nie to samo kiedy mówisz zawsze po katalońsku i wyrażasz się w tym języku
co mówić po hiszpańsku, ponieważ wiele osób musi sobie tłumaczyć na inny język.
A więc lepiej żebym nauczyła się jakich słów po hiszpańsku je li będę musiała kiedy zeznawać w sšdzie.
Jak to mówiš tutaj: To wszystko wina lokaja.
To ostatni dzień mojej podróży. Byłam już w kilku miejscach, gdzie mówi się po katalońsku.
Byłam w Gironie, Katalonii Północnej, Andorze, Pasie Zachodnim, Lleidzie
oraz Barcelonie. Zatem wypada teraz zakończyć mojš przygodę w Tarragonie.
My lę o pozostaniu na dłużej w tym kraju. Byłoby ciekawie tu
studiować lub zrobić studia podyplomowe i dlatego w Tarragonie pierwsze co zrobię to
zorientuję się jakie mam możliwo ci. Muszę się upewnić, że będę mogła mieć zajęcia po katalońsku.
- Chciałabym się dowiedzieć jak to jest z użyciem katalońskiego tutaj na uniwersytecie.
- My lę, że jest w normie. Już od jakiego czasu stosujemy
politykę językowš zwišzanš z użyciem języka
katalońskiego, ale nie tylko, ponieważ obecnie europejskie uniwersytety
muszš też promować użycie innych języków, ale kataloński zawsze był
priorytetem. Zapewniamy studentom prawo do
odbywania zajęć po katalońsku.
- Istniejš jakie oficjalne proporcje? Kto decyduje w jakim języku sš zajęcia?
- Decydujš profesorowie ponieważ to oni prowadzš zajęcia.
Z kolei ustanowili my też pewnš regułę, która według mnie ma sens i nazywa się
'Seguretat lingüística', co oznacza, iż każdy ma zagwarantowane
prawo do wyrażania się w języku, w którym wyraża się swobodnie. Oczywi cie
w ramach logiki, prawda? Je li jest to lekcja angielskiego to będzie po angielsku
w przeciwnym razie to nie miałoby sensu. W innym wypadku język wykładowy wybiera profesor.
To co powinni my zapewnić to wcze niejsze powiadomienie studenta
w jakim języku odbędš się zajęcia i że język nie zmieni się w trakcie trwania kursu, tylko
będzie językiem nauczania. Wobec tego kiedy wprowadzamy nowe zajęcia,
zawsze majš jasno okre lony język nauczania.
- W jakim stopniu mniej więcej używa się katalońskiego? - Jest to zdecydowana większo ć.
Około 70% przedmiotów jest po katalońsku, ale jest też różnica
pomiędzy pierwszym stopniem nauczania uniwersyteckiego
oraz drugim stopniem: tzw. masterem i doktoratem, gdzie jest kładziony większy nacisk
na międzynarodowy charakter tych studiów, a także aby
językiem nauczania mógł być angielski.
- Angielski, ale nie hiszpański? - Nie, ale jest to nieco bardziej rozłożone.
Zrozumiałam, że to profesorowie decydujš w jakim języku prowadzš
zajęcia i nie zmieniajš języka w trakcie trwania zajęć, ale chciałabym to sprawdzić sama.
- Przepraszam, nie jestem... Jestem z Niemiec, przyjechałam z Niemiec
i nie rozumiem za bardzo hiszpańskiego, te zajęcia nie sš po katalońsku?
- Nie, zajęcia sš po hiszpańsku, ale w razie problemów proszę mi mówić i przejdę na
kataloński, ale na zajęciach będę dalej rozmawiał po hiszpańsku ze studentami.
- [Hisz] Akurat ta nie, ale włšczę Wam różne filmy... kilka filmów.
- Przepraszam, nie jestem stšd i nie mówię po hiszpańsku. Czy zajęcia mogš
być po katalońsku?
- [Hisz] Nie rozumiesz mnie?
- Nauczyłam się tylko katalońskiego, a hiszpańskiego nie...
A może sš jakie inne zajęcia z psychologii...
- Nie ma innego profesora.
- Dobrze... Porozmawiam... Pójdę zobaczyć...
A może znajdę inne... Inne zajęcia...
- Jak chcesz, je li chcesz mogę zmieniać język na kataloński, ale
kiedy będziemy rozmawiać o danych, przejdę na hiszpański nawet nie zdajšc sobie z tego sprawy.
- Rozumiem... nic się nie stało. - Przykro mi, nie chciałabym, żeby odchodziła.
- Nie, naprawdę nic się nie stało. Dziękuję.
Z hiszpańskiego nie przechodzš na kataloński. A na odwrót? Spróbuję po
hiszpańsku przy pomocy 4 słów, których się wła nie nauczyłam.
- Zrobię wam też prezentację z pierwszego ćwiczenia
praktycznego z tego przedmiotu.
- [Hisz] Przepraszam, czy mógłby poprowadzić zajęcia po hiszpańsku? Bo...
- [Hisz] Ach, przepraszam. Grupa hiszpańska jest po południu. - Acha
- Rano prowadzę zajęcia po katalońsku, a po południu po hiszpańsku. - Acha, rozumiem. Dziękuję.
- Znasz rozkład zajęć? - Nie.
- To będzie od 5 do 7 po południu. - Dobrze, dziękuję.
Teraz wiem, że zanim się zapiszę na jakie zajęcia muszę sprawdzić język.
Widziałam profesorów, którzy znajš kataloński i hiszpański, ale czy sš tacy,
którzy nie znaliby katalońskiego? W takim razie jak to jest, że majš wybór w jakim języku
nauczajš? I czy zarabiajš tyle samo co profesorowie znajšcy oba języki?
Skoro już jeste my przy 2 językach, ciekawe jest, że w kraju, w którym
większo ć mieszkańców zna kataloński, jest tyle ksišżek po hiszpańsku.
Osoba odpowiadajšca za księgarnię nie potrafiła mi tego wyja nić, ale powiedziała mi kto mógłby mi pomóc to zrozumieć
- Witam. - Jordi Ferrer?
- To ja, jak się masz? - Cze ć, czy mogłabym Ci zadać kilka pytań?
- Tak, oczywi cie. - Jaki jest mniej więcej procent ksišżek...
Ile sprzedaje się po katalońsku, a ile po hiszpańsku?
- Według statystyk jakimi dysponujemy, w Katalonii z 4 sprzedanych ksišżek
1 jest po katalońsku, zatem przegrywamy z kretesem 4:1.
Inne dane mówiš o wyniku 5 do 1, w każdym razie jest to mniej więcej między 4:1 a 5:1,
a więc przegrywamy i to z dużš różnicš.
Jest wiele przyczyn takiego stanu rzeczy. Po pierwsze po katalońsku na rok
w samej Katalonii wydajemy około 8000 ksišżek. Dla ksišżek wydanych po hiszpańsku
będzie to pomiędzy 50 a 60 tysięcy. Zatem
presja jakš wywiera hiszpański na katalońskim w punkcie sprzedaży sprawia, iż
mamy czasami problemy. Z drugiej strony, po katalońsku jest
tematyka, której nie wydajemy, na przykład zabawki, informatyka, ogrodnictwo, itd.
To nie znaczy, że powinni my wydawać wszystko, po prostu zaburza to
równowagę, to znaczy, w naszym kraju wydaje się 8000 tytułów po katalońsku
i jest to odpowiednia liczba dla kraju o podobnej ilo ci mieszkańców,
który jest niepodległy, zatem sama liczba wydawanych ksišżek jest normalna.
To co nie jest normalne natomiast to taka silna konkurencja w punkcie sprzedaży
ze strony języka, który jest jednym z najważniejszych na wiecie
Aby wybrać język, w którym chce się czytać, należałoby znale ć ten sam produkt
w podobnych warunkach w punkcie sprzedaży. Prawdš jest, że księgarnie
regionalne lub niezależne stšd będš traktowały ksišżki po katalońsku
priorytetowo, prawda? Z kolei w supermarketach i sklepach wielkich sieci
różnica w traktowaniu ksišżek jest większa, ale to zależy od kryteriów czytelnika.
Na przykład ja osobi cie wolę czytać ksišżkę autora, który pisze po
hiszpańsku w wersji oryginalnej, ale sš też autorzy piszšcy po
hiszpańsku, których ksišżki sš naprawdę dobre w tłumaczeniu na kataloński.
Jordi Ferrer mówi, że jest więcej czytelników ksišżek po katalońsku niż kiedykolwiek,
lecz zaleca pozytywnš dyskryminację, aby stawić czoła presji
hiszpańskiego. Spodobało mi się też zdanie, które wypowiedział: "Czytanie jest pożywieniem dla umysłu
i tak jak jedzenie, które zasila ciało, powinno być traktowane jako dobro pierwszej potrzeby".
Tutaj kończę. Z tego co widzę, Katalończycy majš bardzo dwuznaczny stosunek do własnego
języka. W trakcie podróży nauczyłam się, iż w ostatnich latach wykonano ciężkš pracę, aby
przywrócić do życia ten język, uciskany przez długi czas. Mimo tego,
nie zdajš sobie sprawy, iż spora czę ć ich życia codziennego wymaga znajomo ci hiszpańskiego.
W kinie, aptece czy też w sšdzie wiadomo ć brzmiała: "Naucz się hiszpańskiego je li chcesz tutaj mieszkać".
Mimo wszystko uważam, iż znajomo ć katalońskiego jest bardzo ważna, ponieważ przydała mi się
do komunikacji i przy wielu różnych rzeczach. W XXI wieku pojęcie
przydatno ci języka rozcišga się na wiele sfer życia, nie tylko na kilka
jak to mogło być 100 lat temu. Gdyby nie to, istnieje ryzyko, iż język straci swój rejestr
lub przestanie tworzyć słownictwo w pewnych sektorach, przez co będzie uznawany za
język ograniczony i mało aktualny, aż w końcu zostanie porzucony. Dlatego wcišż się pytam:
ŤCzy ci Katalończycy zwariowali!?ť.
Napisy: Filip Ramesh Mitra