Tip:
Highlight text to annotate it
X
Podstawy budowy czołgów: Układ czołgu
Układ czołgu.
Jak najlepiej zaprojektować czołg?
Gdzie powinna znaleźć się jego załoga?
W którym miejscu umieścić silnik?
Jak zamontować główne działo i karabiny maszynowe?
Kiedy czołgi pojawiły się na polach bitew I Wojny Światowej,
odpowiedź na te pytania wciąż jeszcze nie była znana.
Pierwsze czołgi przypominały ogromne stalowe pudła na gąsienicach, z silnikiem umieszczonym
mniej więcej na środku oraz
działem i karabinami maszynowymi zamontowanymi
na kadłubie lub w sponsonach, czyli specjalnych wystających częściach po bokach kadłuba.
Wewnątrz było nieznośnie gorąco, a na dodatek cały kadłub wpadał w ogłuszające wibracje.
Natężenie ognia z działa powodowało gromadzenie się gazów pędnych,
co niekiedy prowadziło do omdleń członków załogi.
Z tego powodu pierwsze czołgi sprawiały sporo problemów i miały ograniczoną skuteczność.
Udoskonalanie czołgów rozpoczęło się już od momentu pojawienia się pierwszych modeli.
W brytyjskich czołgach średnich Mark A Whippet oraz w niemieckich czołgach lekkich LK-1 i LK-2
inżynierowie postanowili przenieść silnik do przedniej części pojazdu
oraz oddzielić go od przedziału załogi metalową przegrodą.
Dzięki temu czołgiści mogli pełnić swoje obowiązki w lepszych warunkach,
co przełożyło się na wzrost skuteczności bojowej.
Od tego momentu w wielu pojazdach silnik umieszczany był w przedniej części,
ale układ ten zaczął zanikać już pod koniec I Wojny Światowej.
Wraz ze skonstruowaniem w latach 1916-1917 lekkiego czołgu Renault FT-17 standardy w projektowaniu czołgów zaczęli wyznaczać Francuzi.
Na pierwszy rzut oka pojazd ten nie robił wielkiego wrażeniu w porównaniu z jego lekkimi i średnimi odpowiednikami.
Niemniej model FT-17 okazał się kamieniem milowym w konstruowaniu czołgów,
gdyż jako pierwszy w historii był wyposażony w układ, który wkrótce miał stać się powszechnie obowiązujący.
Projektanci, Jean Baptiste Estienne i Louis Renault, umieścili kierowcę
w jego własnej przegrodzie w przedniej części maszyny.
Na środku czołgu znajdował się przedział bojowy.
*** nim zamontowano obrotową wieżę.
Dzięki temu główne działo zyskało 360-stopniowy zakres ruchu.
W tylnej części pojazdu znajdował się przedział,
w którym umieszczono silnik, zbiorniki paliwa i przekładnię, czyli mechanizm przenoszący moment obrotowy z wału silnika
na koła napędowe i gąsienice za pomocą skrzyni biegów.
Powyższy układ jest wciąż używany w dzisiejszych czasach
z pewnymi zmianami, które mają swoje zalety i wady.
Klasyczny plan czołgu z przekładnią w tylnej części
jest typowy dla większości czołgów radzieckich.
Jego zalety są dość oczywiste:
silnik i przekładnia są chronione przed pociskami trafiającymi w przednią cześć czołgu.
Możliwe jest odizolowanie załogi od wysokiej temperatury, hałasu i spalin powstających podczas pracy silnika, 44 00:02:56,150 --> 00:02:58,750 Łatwiejsze jest również wietrzenie poszczególnych części czołgu.
***ą tego rozwiązania jest przesunięcie wieży bardziej do przodu,
ponieważ potrzebne jest miejsce dla dużego przedziału silnika i przekładni.
W ten sposób ku przodowi przesuwa się również środek ciężkości czołgu,
co powoduje, że przednie koła są bardziej obciążone, a pojazd ma tendencję do kołysania się.
Skutkuje to obniżoną celnością podczas prowadzenia ostrzału w ruchu.
Jeszcze przed zakończeniem wielkiej wojny ojczyźnianej skalę problemu udało się zmniejszyć
poprzez ustawienie silnika w poprzek kadłuba.
Natomiast wariant klasycznego planu czołgu z przekładnią w przedniej części
przez długi czas był ulubionym rozwiązaniem niemieckich inżynierów
i pojawiał się w takich czołgach jak Pz. III, Pz. IV i Panther.
Pośród amerykańskich pojazdów z przekładnią w przedniej części były m.in. czołgi M4 Sherman, M5 Stuart i M3 Lee.
Dzięki umiejscowieniu kierowcy na przodzie w jednym przedziale z przekładnią
możliwe było ustawienie przegrody bojowej i wieży w centralnej części kadłuba.
Pozwoliło to na równiejsze rozłożenie wagi czołgu
i uprościło budowę układu sterowania.
Jednakże czołgi z przekładnią w przedniej części były zwykle nieco wyższe,
gdyż wał silnika przechodził powyżej poziomu podłogi przedziału bojowego.
Umieszczona na przodzie przekładnia mogła zostać zniszczona trafieniem w przednią część pojazdu.
Ponadto przekładnie znajdujące się z przodu czołgu były trudniejsze do naprawy.
Podsumujmy:
W dzisiejszych czasach większość czołgów buduje się zgodnie z klasycznym planem:
przedział kierowcy w przedniej części kadłuba,
przedział bojowy i wieża po środku,
a przedział silnika i przekładni z tyłu czołgu.
Oczywiście sam kadłub to nie wszystko.
Czołg musi być w stanie poruszać się po polu bitwy.
W następnym odcinków opowiemy Wam o układzie jezdnym czołgu.